A. Giriş
Dünya Sağlık Örgütü’nün rahim ağzı kanserine karşı 9-14 yaşlarındaki kız çocukların olmasını önerdiği HPV (Human Papilloma Virus) aşısının Türkiye’de ücretsiz olmasıyla ilgili yargıdan örnek bir karar çıktı. Ankara 62. İş Mahkemesi’nin bir vatandaşın 3 dozluk HPV aşısının bedelinin faizi ile geri ödenmesine ilişkin hüküm kurdu. İşbu emsal bir karar sosyal devlet anlayışı ve insan sağlığı açısından umut verici niteliktedir. Türkiye’de de HPV aşısının ücretsiz uygulanması için çeşitli dernekler tarafından gerekli çalışmalar yürütülmektedir.
Mevcut ekonomik durumlar nedeniyle asgari ücret ile aşı ücretini karşılamak pek mümkün değildir. Rahim ağzı kanserinin erken teşhis ile birlikte tedavi edilmesinin mümkün olmasına rağmen mevcut ekonomik durumlar sebebiyle aşı ücretini karşılayamamak sosyal devlet mantığından uzaktır.
B. HPV Virüsü ve Rahim Ağzı Kanseri Tehlikesi
Dünya Sağlık Örgütü’nün rahim ağzı kanserini ortadan kaldırma çabaları kapsamında 100 ülkede aşılama programı uygulanmaktadır. Şimdiye kadar tespit edilmiş 100 çeşit HPV virüs çeşiti bulunmaktadır. Bazı türleri siğil yaparken, bazı türleri rahim ağzı kanserine yol açmaktadır. Rahim ağzı kanseri vakalarının yüzde 99’unda HPV bulunmuştur. Ayrıca virüsün başkaca kanserlere de yol açabildiği tespit edilmiştir.
Rahim ağzı kanseri dünyada kadınlar arasında en sık görülen kanser türlerinden biridir. Her yıl 500.000’den fazla kadına bu hastalığın tanısı konmakta ve 250.000’den fazla kadın da bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Rahim ağzı kanseri hastalarının %80’i gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Ne var ki, rahim ağzı kanserinden korunmak aşı ile mümkündür. Koruyucu önleyici sağlık, düzenli hekim kontrolü ve HPV aşısı kansere karşı etkin bir mücadele yöntemidir.
71 ülkede ücretsiz bir şekilde uygulanan bu aşı, HPV virüsü ile rahim ağzı kanserinden hayatını kaybeden kadınların önüne geçilmek istenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü, 15 yaşından önce cinsiyet fark etmeksizin tüm çocukların en az %90’ı aşılanabilirse, kadınlar 35 ve 45 yaşlarında en az iki HPV testi yaptırırsa ve kanser öncesi lezyonlar ile kanserlerin %90’ı tedavi edilirse 2120 yılında rahim ağzı kanserinin tüm dünyadan yok olacağını açıklamışlardır.[1]
C. Emsal Kararların İncelenmesi
Kanseri önleyen HPV aşısının SGK tarafından karşılanması için bugüne kadar 40’dan fazla dava açılmış ve 11 Mart’ta Ankara 62. İş Mahkemesi Yağmur Varkal’ın 3 doz aşı bedelinin faizi ile ödenmesine ilişkin 10/03/2022 tarihinde hüküm kurulmuştur. [2]
Ankara 13. İş Mahkemesi, bilirkişi raporundan yola çıkarak rahim ağzı kanserinin kadın ölümleri arasında yüksek bir orana sahip olduğunu tıbben belirtmiştir. Yine aynı rapora göre, işbu aşı ile rahim ağzı kanseri neredeyse %100 önlenebilmektedir. Bu itibarla, kurumun bu aşının bedelini ödemesi, sonradan bu hastalığa yakalanıp kanser tedavisi gibi pahalı bir tedavi sürecini ve masraflarla karşılaşmaya tercih edilmelidir.
Toplum sağlığı ve insan hayatı her türlü olumsuz değerlendirmenin üzerinde tutulmalıdır. Sonradan rahim ağzı kanserine yakalanan hak sahiplerine tedavi için çok yüksek oranlarda sağlık yardımı yapılmasındansa bu uygulamanın aşı düzeyinde masrafları karşılanarak hastalığın önüne geçilmesi toplum yararına olduğu gibi kurumun da yararınadır.
Bu hak, sağlık kapsamında bir haktır. Bu hakkı devlet, önleyici sağlık politikası anlamında vatandaşına sağlamalıdır. Aksi takdirde, bu bir hak ihlali olacaktır. HPV aşısının ulusal aşı takviminde olmaması sebebi ile ödemesinin SGK tarafından reddedilmesi Anayasa’nın ilgili maddelerince bireylere sağlanan yaşam hakkı, beden-ruh sağlığını koruma ve bu konuda tedbir alınmasını isteme hakkı ile sosyal devlet ilkesinin ihlalidir.
D. Genel Değerlendirme ve Sonuç
Şimdiye kadar tespit edilen 100 çeşit HPV virüs türü vardır. Dünya Sağlık Örgütü’nün rahim ağzı kanserini ortadan kaldırma çabaları kapsamında 100 ülkede aşılama programı uygulanmaktadır. Ankara 62. İş Mahkemesi’nin bir vatandaşın 3 dozluk HPV aşısının bedelinin faizi ile geri ödenmesine ilişkin kurduğu hüküm, sosyal devlet anlayışı ve insan sağlığı açısından umut verici niteliktedir.
Türkiye’de de HPV aşısının ücretsiz uygulanması için kampanyalar yürütülmektedir. Ayrıca, HPV aşısının Türkiye’de ulusal aşı programına dahil edilmesi Meclis gündemine de taşınmıştır.
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi, en yaygın 4. kanser türü olan rahim ağzı kanseri için ‘Nedeni aydınlatılmış bir kanser olup önlenebilir bir hastalıktır’ demekteyse de HPV aşısı ulusal aşılama takvimi kapsamında yer almamaktadır. Aşının ücretini ödeyerek, aşı olanların dava yolu açık olmakla birlikte eczaneden aşıyı temin ederken hem fiş hem fatura almayı unutmamalı ve bu belgelerle SGK’dan geri ödeme talep edilmelidir. SGK’dan herhangi bir ret yanıtı gelmesi durumunda ise 30 günlük dava sürecinin bulunduğunu hatırlatmak isteriz.
Saygılarımızla
Gülaç Hukuk Bürosu
[1] ŞAHİN, Mehmet Akif, et al. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN HUMAN PAPİLLOMA VİRÜSÜ VE AŞISI İLE İLGİLİ BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARI. Sağlık Bilimleri Dergisi, 2022, 31.1: 1-8.
[2] Son Giriş Tarihi 20/09/2022 17:48 https://bianet.org/kadin/saglik/257113-hpv-asisi-emsal-kararlar-ve-ihlale-karsi-dava-hakkimiz-var